Is er een God?

U bent het zelf die het rad van dood en wedergeboorte,

wiens spaken gevormd worden door lijden en pijn,

in beweging hebt gebracht

en alleen u kunt ervoor zorgen

dat het wiel tot stilstand komt.

Krishnamurti

IS ER EEN GOD?

Vrager: Ik zou werkelijk graag willen weten of er een god is. Als er geen is, dan heeft het leven geen betekenis. Geen god kennende, heeft de mens hem uitgevonden in duizenden geloven en beelden. De verdeeldheid en de angst die door al deze meningen zijn veroorzaakt, hebben de mens afgescheiden van zijn medemensen. Om aan de pijn en bet onheil van deze verdeeldheid te ontkomen schept hij steeds meer geloven, en de stijgende ellende en verwarring hebben hem omspoeld. Daar wij niet weten, geloven wij. Kan ik god kennen? ik heb deze vraag gesteld aan vele heiligen in India en hier, en allen hebben de nadruk gelegd op geloof. ‘Geloof en dan zult ge weten; zonder geloof kunt ge nooit weten’. Wat vindt u?

KRISHNAMURTI: Heeft men geloof nodig om te ontdekken? Het is veel belangrijker om te leren dan om te weten. Leren wat geloof is doet het geloof verdwijnen. Wanneer de geest vrij van geloof is, kan hij kijken. Het is geloof, of ongeloof, dat bindt; want geloof en ongeloof zijn bet zelfde: bet zijn de tegenovergestelde kanten van dezelfde munt. We kunnen dus bet positieve zowel als bet negatieve geloof geheel opzij schuiven; de gelovige en de ongelovige verschillen daarin niet. Wanneer dit werkelijk plaatsvindt, krijgt de vraag: ‘Is er een god’ een heel andere betekenis. Het woord god met al zijn tradities, zijn herinnering, zijn intellectuele en sentimentele bijbetekenissen — dit alles is god niet. Het woord is niet het werkelijke. Kan de geest dus los komen van het woord?

Vrager: Ik weet niet wat dat betekent.

KRISHNAMURTI: Het woord is de traditie, de hoop, het verlangen om het absolute te vinden, bet streven naar het aller-uiterste, de beweging die aan het bestaan kracht geeft. Zo wordt bet woord zelf bet allerhoogste, en toch kunnen wij zien dat bet woord niet de zaak is. De menselijke geest is bet woord, en bet woord is de gedachte.

Vrager: Verlangt u van mij dat ik me ontdoe van bet woord? Hoe kan ik dat doen? Het woord is bet verleden: het is herinnering. De vrouw is het woord en het huis is het woord. In den beginne was bet woord. Ook is bet woord het middel tot communicatie, identificatie. Uw naam is niet u, en toch, bij bet ontbreken van uw naam kan ik niet over u vragen. En u vraagt mij of de geest vrij kan zijn van bet woord — d.w.z. kan de geest vrij zijn van zijn eigen werkzaamheid?

KRISHNAMURTI: In bet geval van de boom staat bet voorwerp voor onze ogen, en bet woord heeft betrekking op de boom op grond van een algemene overeenstemming. Wat nu bet woord god aangaat, is er niets waarop bet betrekking heeft, dus kan iedereen zijn eigen beeld vormen van datgene waarop niets betrekking heeft. De theoloog doet het op zijn manier, de intellectueel weer anders, en de gelovige of ongelovige op zijn wijze. De hoop wekt dit geloof op en dan het zoeken. Deze hoop is het gevolg van wanhoop — de wanhoop om alles wat wij om ons been in de wereld zien. Uit wanhoop wordt hoop geboren; ze zijn eveneens de twee zijden van dezelfde munt. Waar geen hoop is, is de hel, en deze angst voor de hel geeft ons de kracht van de hoop. En dan begint de waan. Het woord heeft ons dus naar de waan gevoerd en helemaal niet naar god. God is de waan die wij aanbidden; en de ongelovige schept de waan van een andere god die hij aanbidt — de staat, of een utopie, of een boek dat naar hij meent alle waarheid bevat. Daarom vragen wij u of u los kunt zijn van bet woord en zijn waan.

Vrager: Hier moet ik eens over nadenken.

KRISHNAMURTI: Als er geen waan is, wat blijft er dan over?

Vrager: Alleen wat is.

KRISHNAMURTI: Het ‘wat is’ is bet allerheiligste.

Vrager: Als het ‘wat is’ bet allerheiligste is, dan is ook de oorlog allerheiligst, en de haat, de wanorde, de pijn, de hebzucht en de roof. Dan moeten we in het geheel niet over verandering spreken. Als ‘wat is’ heilig is, dan kan iedere moordenaar, rover en uitbuiter zeggen: ‘Raak me niet aan, wat ik aan bet doen ben is heilig’.

KRISHNAMURTI: De simpele bewering ‘wat is’ is het allerheiligste, leidt tot een groot misverstand, omdat wij de waarheid ervan niet inzien. Indien je inziet dat ‘wat is’ heilig is, moord je niet, voer je geen oorlog, koester je geen hoop, buit je niet uit. Wanneer je deze dingen hebt gedaan, kun je je niet beroepen op een immuniteit op grond van een waarheid die je verkracht hebt. De blanke die tegen de zwarte oproerkraaier zegt: ‘Wat is’ is heilig, kom niet tussenbeide, verbrand niet’ heeft het niet gezien, want als hij het wel had gezien, dan zou de neger heilig voor hem zijn, en er zou geen noodzaak tot verbranden bestaan. Als dus ieder van ons deze waarheid ziet, moet er verandering optreden. Dit zien van de waarheid is verandering.

Vrager: Ik kwam hier om uit te vinden of er een god is, en u heeft me volslagen in de war gebracht.

KRISHNAMURTI: U kwam vragen of er een god is. Wij zeiden:
‘Dit woord leidt tot een waan die wij aanbidden, en om deze waan zijn we bereid elkaar te vernietigen. Als er geen waan is, is dat ‘wat is’ bet meest heilige. Laten we nu eens kijken wat er eigenlijk is. Op een bepaald ogenblik kan dat ‘wat is’ angst zijn, of diepste wanhoop, of een vluchtige vreugde. Deze dingen veranderen voortdurend. En ook is er de waarnemer die zegt: ‘Deze dingen om mij been veranderen alle, maar ik blijf bestendig’. Is dat een feit, is het werkelijk zo? Verandert ook hij niet, ets aan zichzelf toevoegend of eraan ontnemend, zichzelf wijzigend, aanpassend, wordend of niet wordend? De waarnemer en het waargenomene veranderen voortdurend. Wat is, is verandering. Dat is een feit. Dat is datgene wat is.

Vrager: Is liefde dan ook veranderlijk? Als alles een beweging van verandering is, maakt dan ook de liefde geen deel uit van die beweging? En als de liefde veranderlijk is, dan kan ik vandaag de ene vrouw liefhebben, en morgen met een andere slapen.

KRISHNAMURTI: Is dat liefde? Of zegt u dat liefde anders is dan haar uiting? Of kent u die uiting groter waarde toe dan de liefde, en schept u zo een tegenstrijdigheid en een conflict? Kan de liefde ooit in bet wiel der verandering gevangen worden? Zo ja, dan kan zij ook haat zijn; dan is liefde haat. Alleen wanneer er geen waan bestaat, is dat ‘wat is’ het meest heilige. Wanneer er geen waan is, is dat ‘wat is’ god, of wat voor andere naam gebruikt wordt. God, of welke andere naam u er aan geeft, bestaat dus als u er niet is. Wanneer u er is, bestaat hij niet. Wanneer u er niet is, bestaat de liefde. Wanneer u er is, is er geen liefde.

Uit: Verandering dringende noodzaak

Door: J. Krishnamurti